Statystyka ekonopmiczna
Analiza statystyczna w ocenie działalności przedsiębiorstwa
Opracowano na podstawie : E. Nowak, Metody statystyczne w analizie działalności przedsiębiorstwa,
PWN, Warszawa 2001
Zarządzanie przedsiębiorstwem łączy się z koniecznością posiadania informacji analitycznych na temat jego działalności. Dzięki temu menedżerowie mogą oceniać przebieg zjawisk i procesów, które znajdują się pod ich kontrolą. Zapotrzebowanie na informacje analityczne jest szczególnie ważne w warunkach gospodarki rynkowej, przy rosnącej konkurencji. Informacje te powinny ukazywać skutki podjętych działań
oraz czynniki je zakłócające.
W analizach ekonomicznych działalności przedsiębiorstwa ważne miejsce powinny zajmować:
- ocena poziomu zjawisk i procesów gospodarczych,
- analiza dynamiki zjawisk gospodarczych,
- badanie struktury procesów gospodarczych,
- ustalanie wzajemnych powiązań ilościowych występujących między różnymi zjawiskami,
- określanie wpływu różnych czynników na przebieg procesów gospodarczych.
Analiza działalności przedsiębiorstwa zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych przebiegających w przedsiębiorstwach w związku z prowadzoną działalnością. Polega ona na podzieleniu obiektu badania na elementy składowe w celu wykrycia prawidłowości i związków występujących w nim jako całości.
Przedmiotem analizy ekonomicznej są zjawiska i procesy gospodarcze przebiegające we wszystkich sferach działalności przedsiębiorstwa, występujące zarówno wewnątrz jego jak i w jego otoczeniu.
Podstawowym celem analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa jest dostarczenie kierownictwu odpowiednio przetworzonych informacji analitycznych, które powinny w szczególności umożliwić:
- właściwą ocenę sytuacji przedsiębiorstwa i stanu, w jakim znajduje się lub znajdzie w przyszłości,
- poprawną ocenę wpływu wewnętrznych i zewnętrznych czynników na efektywność gospodarowania,
- podejmowanie trafnych decyzji
Istota i zakres analizy działalności przedsiębiorstwa
Analizę działalności przedsiębiorstwa możemy podzielić na:
- Analizę strukturalną – polega na wykryciu struktury badanej całości, związków i zależności występujących między różnymi elementami oraz między każdym elementem a całością,
- Analizę przyczynową – polega na poznaniu mechanizmu funkcjonowania badanej całości, zmian jakie w niej zachodzą, identyfikacji czynników oddziałujących na całość oraz jej części oraz siły i kierunku wpływu poszczególnych czynników na zaistniałe zmiany.
Dwoma podstawowymi działami analizy działalności przedsiębiorstwa są:
Analiza finansowa – jest najważniejszą częścią analizy ekonomicznej. Zajmuje się zjawiskami i procesami ekonomicznymi wyrażonymi w mierniku pieniężnym. Głównym jej celem jest ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Jej przedmiotem są rezultaty całokształtu działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, której finansowy odzwierciedleniem jest osiągnięty wynik finansowy oraz stan majątkowy i finansowy przedsiębiorstwa. Analiza finansowa przedsiębiorstwa obejmuje swym zakresem:
- ocenę sytuacji majątkowo – finansowej przedsiębiorstwa na podstawie pionowej i poziomej analizy bilansu,
- badanie zdolności do generowania zysku poprzez analizę rentowności i przyczynową analizę wyniku finansowego,
- analizę efektywności wykorzystania zasobów majątkowych przedsiębiorstwa ( rotacji składników majątku ),
- analizę płynności finansowej jako zdolności do regulowania bieżących zobowiązań.
Analiza techniczno – ekonomiczna – zajmuje się zjawiskami gospodarczymi o charakterze rzeczowym i osobowym, może być wzbogacona ujęciem tych zjawisk w mierniku pieniężnym.
Stosując kryterium podmiotowe można wyróżnić następujące rodzaje analizy
działalności przedsiębiorstwa:
- Analizę dynamiczną – polegającą na badaniu kształtowania się określonych zjawisk zachodzących w przedsiębiorstwie w określonym przedziale czasu,
- Analizę przekrojową – zajmującą się badaniem zjawisk w ustalonej jednostce czasu, może ona przyjąć postać analizy międzyoddziałowej polegającej na porównywaniu zróżnicowania kształtowania się określonych zjawisk w poszczególnych oddziałach przedsiębiorstwa, czy też w różnych przedsiębiorstwach tej samej branży,
- Analiza dynamiczno – przekrojowa – obejmuje zarówno analizę dynamiczną jak i przekrojową. Polega na badaniu kształtowania się określonego zjawiska w grupie jednostek gospodarujących w określonym przedziale czasu.
Analiza statystyczna jest jednym z podstawowych podejść metodycznych stosowanych w analizie działalności przedsiębiorstwa. Sprowadza się ona do wykorzystania metod statystycznych do przetwarzania i analizy danych statystycznych opisujących kształtowanie się zjawisk i procesów gospodarczych. Metody statystyczne pozwalają z pierwotnych danych statystycznych uzyskać informacje ekonomiczne niezbędne do skutecznego zarządzania przedsiębiorstwem.
Głównymi korzyściami wynikającymi z zastosowania metod statystycznych są:
- zastąpieniu opisu zjawisk i procesów gospodarczych w postaci szczegółowych szeregów danych statystycznych opisem za pomocą określonych charakterystyk liczbowych tych szeregów w postaci pewnych wielkości syntetycznych,
- możliwość zrezygnowania z badania całej zbiorowości na rzecz badania specjalnie zorganizowanej jej części ( próba statystyczna ),
- przewidywanie kształtowania się określonych zjawisk i procesów w przyszłości na podstawie ich zachowania w przeszłości,
- wyeliminowanie subiektywizmu z oceny badanych zjawisk i procesów.
Istota i znaczenie analizy statystycznej
Przeprowadzenie analiz statystycznych dotyczących działalności przedsiębiorstwa wymaga zgromadzenia odpowiednich danych statystycznych, które są liczbowymi realizacjami zjawisk i procesów gospodarczych odzwierciedlających działalność przedsiębiorstwa. Podstawowym ich źródłem jest ewidencja gospodarcza, która zajmuje się ujawnianiem, pomiarem i przedstawianiem określonych zjawisk i procesów gospodarczych zgodnie z przyjętymi regułami składa się ona z trzech rodzajów ewidencji:
- Ewidencji operatywnej – jest to system bieżących zapisów służących do obserwacji, pomiaru, rejestracji i grupowania szczegółowych zjawisk związanych z działalnością przedsiębiorstwa. Jest środkiem obserwacji przebiegu procesów gospodarczych bezpośrednio w trakcie ich realizacji. Ewidencję tę prowadzi się w miejscach powstawania zdarzeń gospodarczych, a więc w komórkach organizacyjnych przedsiębiorstwa, które bezpośrednio realizują te zdarzenia (wydziały produkcyjne, magazyny, komórki zarządu, jednostki obsługi ). Zapisy dokonywane są w jednostkach naturalnych lub/i pieniężnych,
- Księgowość – jest najważniejszym i najlepiej udokumentowanym systemem ewidencji gospodarczej, prowadzona jest na bieżąco, na podstawie dokumentów, które stanowią dowody powstawania określonych zdarzeń gospodarczych w przedsiębiorstwie. Dzięki temu tworzy ona wraz z rachunkiem kosztów i sprawozdawczością finansową system rachunkowości,
- Statystyka przedsiębiorstwa – zajmuje się ilościowym opisem zjawisk i procesów gospodarczych na podstawie danych uzyskiwanych głównie z ewidencji operatywnej i księgowości przedsiębiorstwa, dostarcza informacji w postaci różnych mierników i wskaźników ekonomicznych charakteryzujących działalność przedsiębiorstwa.
Oprócz ewidencji gospodarczej źródłem danych statystycznych w przedsiębiorstwie jest sprawozdawczość, która jest prowadzona na podstawie danych pochodzących z ewidencji gospodarczej i stanowi ich uogólnienie. Na system sprawozdawczości składają się różnego rodzaju sprawozdania, które najczęściej mają postać zestawień liczbowych o określonym zakresie tematycznym sposobie grupowania.
Rodzaje sprawozdań wykonywanych w przedsiębiorstwie
| Kryteria klasyfikacyjne | Rodzaje sprawozdań |
| Częstotliwość sporządzania | Sprawozdania operatywne |
| Sprawozdania okresowe | |
| Sprawozdania sporadyczne | |
| Odbiorcy sprawozdań | Sprawozdania wewnętrzne |
| Sprawozdania zewnętrzne | |
| Obowiązek sporządzania | Sprawozdania obligatoryjne |
| Sprawozdania fakultatywne | |
| Przedmiot sprawozdań | Sprawozdania rzeczowe |
| Sprawozdania finansowe | |
| Stopień uogólnienia | Sprawozdania syntetyczne |
| Sprawozdania uzupełniające |
Sprawozdaniem o największej pojemności informacyjnej, sporządzanym przez przedsiębiorstwa, jest sprawozdanie finansowe stanowiące zamknięcie roczne. Jest ono sporządzane obligatoryjnie dla okresów rocznych na mocy przepisów ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. [Dz. U. 1994, nr 121, poz. 591], składa się z następujących sprawozdań cząstkowych:
- Bilansu,
- Rachunku zysków i strat,
- Informacji dodatkowej,
- Sprawozdania z przepływu środków pieniężnych.
Większe przedsiębiorstwa sporządzają także sprawozdanie z działalności jednostki w roku obrotowym.
Korzystając z danych pochodzących z ewidencji gospodarczej i sprawozdawczości należy pamiętać o ich porównywalności, warunek ten jest spełniony gdy uwzględniają one zmiany zachodzące w rzeczywistości. Porównywalność danych może być rozpatrywana w pięciu aspektach: czasowym, cenowym, podmiotowym i
metodologicznym. Analiza statystyczna działalności przedsiębiorstwa sprowadza się do przetwarzania danych statystycznych dotyczących zjawisk i procesów gospodarczych związanych z działalnością przedsiębiorstwa w wyniku czego otrzymuje się informacje ekonomiczne użyteczne w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Proces analizy statystycznej
Przetwarzanie danych statystycznych jest procesem obejmującym logiczny ciąg czynności powiązanych ze sobą, który można podzielić na następujące etapy:
1. Wstępna analiza badanego systemu gospodarczego:
- Określenie podstawowych celów badania i kryteriów oceny przedsiębiorstwa,
- Ustalenie rozpiętości przedziału czasowego i jednostek czasu z tego przedziału dla badania dynamicznego,
- Ustalenie zakresu przestrzennego badania i wykazu jednostek wewnętrznych przedsiębiorstwa do przeprowadzenia analizy porównawczej.
2. Określenie układu danych pierwotnych opisujących działalność przedsiębiorstwa i zgromadzenie danych statystycznych dotyczących poszczególnych zjawisk i procesów poddanych badaniu, z uwzględnieniem podmiotowego i przedmiotowego zakresu badania określonego w pierwszym etapie.
3. Wstępna analiza zgromadzonych pierwotnych danych statystycznych ( ocena ich jakości i kompletności oraz sprowadzenie ich do porównywalności w czasie i przestrzeni ).
4. Opracowanie algorytmu przetwarzania danych statystycznych oraz wybór metod statystycznych do analizy danych pierwotnych z uwzględnieniem celu badania oraz postaci i zakresu zgromadzonych danych.
5. Przeprowadzenie właściwych obliczeń przy użyciu odpowiednich programów komputerowych.
6. Sformułowanie ocen i wniosków, ich analiza i interpretacja. Formułowane oceny i wnioski mogą mieć charakter:
- Statystyczny – oceny parametrów dotyczących badanych zjawisk i procesów oraz odpowiedzi na pytania dotyczące prawdziwości stawianych hipotez badawczych z jednoczesnym podaniem ich wiarygodności
- Merytoryczny – odpowiednia interpretacja wniosków o charakterze statystycznym.