Dźwignice

Dźwignice^[1] – grupa urządzeń dźwigowo-transportowych, służących do przemieszczania pionowego/poziomego ładunków, zwierząt i ludzi na niewielkie odległości, w ruchu przerywanym. Dźwignice stanowią liczną grupę środków transportu bliskiego, a ich eksploatacja wymaga odpowiednich kwalifikacji.

Praca wymagająca użycia siły fizycznej towarzyszy ludzkości od początku jej istnienia. Dążąc do jej ułatwienia i podpatrując zjawiska przyrody człowiek zaczął korzystać z praw natury i budować urządzenia zwane dzisiaj dźwignicami, które eliminowały lub zmniejszały jego wysiłek fizyczny przy podnoszeniu oraz przenoszeniu potrzebnych mu przedmiotów w żądane miejsce.

Do najprostszych z nich należała dźwignia prosta, żuraw i kołowrót studzienny. Żuraw studzienny swoją sylwetką przypomina żurawie budowlane, bez których trudno sobie dzisiaj wyobrazić jakąkolwiek budowę.

Podział dźwignic

W klasycznej literaturze^[2] na temat dźwignic wyróżnia się termin dźwignicy prostej (zbudowanej z jednej podstawowej części składowej) oraz dźwignicy złożonej (zbudowanej z kilku takich części). Jako podstawowe części składowe określane jako dźwignice proste wyróżnia się:

• dźwigniki
• cięgniki
• wózki
• suwnice
• wspornice
• żurawie

W przypadku dźwignic złożonych (najczęściej są to duże urządzenia przeładunkowe stosowane w portach) spotyka się rozwiązania:

• dźwignice suwnicowo-wspornicowe
  • dźwignica typu suwnica+wspornica
  • mostowiec
• dźwignice suwnicowo-żurawiane
  • dźwignica typu suwnica+żuraw
  • dźwignica typu suwnica+wózek+żuraw
  • żuraw wielokrotny

Niezależnie od tego można jeszcze wyróżnić inne elementy obce stanowiące wyposażenie dźwignic:

• torowiska, mosty, wieże, słupy, pływaki, samochody itp.

Według terminologii obecne przyjętej w Polskich Normach^[3] wyróżnia się następujące grupy dźwignic^[4]:

• Cięgniki
• Suwnice
• Żurawie
• Układnice
• Dźwigniki
• Wyciągi towarowe
• Dźwignice linotorowe

Zasady bezpiecznej eksploatacji

Wymagania dla operatorów dźwignic

Zgodnie z polskim prawem kandydat na operatora musi spełniać następujące warunki:

• mieć ukończone 18 lat
• wykazać się aktualnym świadectwem lekarskim stwierdzającym dobry stan zdrowia
• mieć odpowiednie wykształcenie i praktykę

Uprawnienia dla operatorów dźwignic dzielą się na kategorie I, II, III oraz podkategorie oznaczane literami w zależności od grupy dźwignic, do których się odnoszą:

• W – obsługa wciągników, wciągarek i podestów ruchomych
• S – obsługa suwnic, układnic magazynowych i dźwignic linotorowych
• Z – obsługa żurawi

Zasady konserwacji

Osoby zatrudnione przy pracach konserwacyjno – remontowych powinni posiadać teoretyczne i praktyczne wiadomości związane z eksploatacją, bezpieczeństwem i higieną pracy oraz przepisami dozoru technicznego.

Prowadzący prace konserwacyjno – remontowe powinni posiadać:

• uprawnienia wydane przez Inspektorat Dozoru Technicznego właściwej dla kategorii konserwowanych, przeglądanych lub remontowanych, dźwignic
• zaświadczenie kwalifikacyjne dla osób zatrudnionych przy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych (E).

Postępowanie w przypadku wymiany elementu nośnego dźwignicy

Każdorazowo w przypadku wymiany między innymi elementu nośnego dźwignicy, czy to z powodu zużycia, czy niebezpiecznego uszkodzenia, czy zniszczenia przez obsługę, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (Dz. U. Nr 193, poz. 1890) należy powiadomić o tym właściwy Inspektorat Dozoru Technicznego i przeprowadzić badanie doraźne, po którym Inspektor UDT dopuści urządzenie do ruchu. Właściwy fragment rozporządzenia przedstawiono w załączniku.

Wykaz ważniejszych aktów prawnych dotyczący dźwignic

• Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. z 2000 r. Nr 122, poz. 1321), ze zmianami opublikowanymi w Dz. U. z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 959.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. z 2002 r. Nr 120, poz. 1021) tekst jednolity uwzględniający zmiany wprowadzone rozporządzeniem opublikowanym w Dz. U. z 2003 r. Nr 28, poz. 240), wydane na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o dozorze technicznym.
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 849) tekst jednolity uwzględniający zmiany wprowadzone rozporządzeniem opublikowanym w Dz. U. z 2003 r. Nr 50, poz. 426), wydane na podstawie art. 23 ust. 5 ustawy o dozorze technicznym.
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie wzoru znaku dozoru technicznego (Dz. U. z 2001 r. Nr 30, poz. 346), wydane na podstawie art. 15 ust. 3 ustawy o dozorze technicznym.
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (Dz. U. z 2003 r. Nr 193, poz. 1890).
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla dźwigów i ich elementów bezpieczeństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 263, poz. 2198) (wdrożenie dyrektywy 95/16/WE).
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasadniczych wymagań dla dźwigów i ich elementów bezpieczeństwa (Dz. U. z 2008 r. Nr 203, poz. 1270) (wdrożenie postanowień dyrektywy 2006/42/WE w sprawie maszyn, zmieniającej dyrektywę 95/16/WE).

Przypisy